Voltooid leven en de ‘spiritualiteit van het uithouden’

‘Lelie zorggroep wil de cliënten in de verpleeghuizen en thuiswonend die aan haar zorg zijn toevertrouwd veiligheid bieden. Daar hoort ook bij dat zowel het leven als het levenseinde bespreekbaar mag zijn en bespreekbaar gemaakt mag worden.’

Dat zei Hermie Hummel, geestelijk verzorger in verpleeghuis De Burcht, tijdens het minisymposium over voltooid leven afgelopen week in Rotterdam. Aanleiding: het wetsvoorstel van minister Schippers van Volksgezondheid over hulp bij zelfdoding bij voltooid leven. Dat voorstel heeft veel los gemaakt in maatschappelijke en kerkelijke kring. Tijd dus om erover na te denken met een groep van bijna negentig mensen die regelmatig met ouderen spreken: ambtsdragers, pastoraal werkers, bezoekvrijwilligers en zorgverleners.

Spiritualiteit van het uithouden
De avond startte met de plenaire lezing van Hummel. ‘Het begint met luisteren, met invoelen. Met oprechte aandacht, met er zijn in een open houding. Met het besef dat de oudere er toe doet, tot op het laatst’, zei de geestelijk verzorger. ‘Hij of zij heeft levenservaring en deze is verzilverd. Laat kwetsbaarheid mogen als mens. Het maakt ons juist méér mens.’

‘Een gesprek aangaan over het levenseinde, over sterven, over voltooid leven, kan ongemakkelijk voelen. Zeker als de ander uitspreekt of uitseint eigenlijk niet meer te willen leven. Dat raakt onszelf ook, het doet iets met ons. Maar laat ook die moeiten, die vragen, die gevoelens, er mogen zijn’, aldus Hummel. ‘Ga samen op zoek naar een mogelijk antwoord. Naar troost. Breng je eigen levensovertuiging, je eigen geloofsovertuiging, in waar dat past. Niet zomaar, niet te snel. Niet als een moeten, niet als een soort van dogma, maar eerder juist ondersteunend. Van onderaf als het ware. Zo ontwikkel je een spiritualiteit van het uithouden, van het mee uithouden. En dat past voluit binnen het christelijke gedachtengoed.'

Samen versteld staan
Aan het einde van de avond vertelden de deelnemers wat ze in de workshops, die na de lezing van Hummel werden gehouden, hadden besproken. ‘We hebben met elkaar versteld gestaan over de diepte van geloof van mensen met dementie’, zei iemand over de workshop met emeritus-predikant Bert Prinsen. Over de workshop met specialist ouderengeneeskunde Kees Goedhart (Lelie zorggroep) zei een ander: ‘We hebben aan begripsverheldering gedaan en besproken hoe je de besluitvorming over ingewikkelde zaken doet.’

‘Wij hebben vier vragen behandeld’, zei een deelnemer aan de workshop met Remy Jacobs (Motto IJsselmonde/Samen 010). ‘Wat hoor je als je met iemand over voltooid leven spreekt? Wat zie je als je met iemand over voltooid leven spreekt? Wat voel je als je met iemand over voltooid leven spreekt? En wat beteken je als je met iemand over voltooid leven spreekt? Wij hebben nagedacht over hoe je in zo’n gesprek je plek kunt innemen. En het daar kunt uithouden.’ 

Grote afstand
In de workshop met Yvonne Heygele, verbonden aan Focuscultura en het NOOM (Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten), kwam aan de orde hoe migranten tegen voltooid leven aankijken. ‘Er bestaat onder migranten een grote afstand ten opzichte van de gedachte dat je zelf zou bepalen dat je leven klaar is’, zei Heygele. ‘Maar de zingevingsvragen die daaraan ten grondslag liggen, zijn hen natuurlijk niet vreemd.’ 

Meer minisymposia
De deelnemers bleven nog lang napraten. Men vond het leerzaam. We zijn als Lelie zorggroep voornemens om meer minisymposia over voltooid leven te houden in samenwerking met partnerorganisaties Samen 010 (organisatie voor kerken en vrijwilligers voor de stad) en SKIN-Rotterdam (organisatie van internationale kerken). D.V. vinden in maart avonden plaats in Woudenberg (datum nog te bepalen) en  Rotterdam (15 maart). Meer informatie volgt binnenkort op www.leliezorggroep.nl/minisymposia.